Recesja dziąsłowa to utrata dziąsła, co powoduje odsłonięcie korzenia zęba. Przyczyn jest kilka, między innymi niewłaściwa technika szczotkowania zębów i nieprawidłowe ustawienie zęba (problem ortodontyczny). Korzeń który nie jest pokryty dziąsłem może powodować wrażliwość w czasie jedzenia oraz może stanowić problem estetyczny podczas uśmiechania. Korzeń jest bardziej podatny na powstawanie próchnicy i trudniejszy do oczyszczania szczoteczką na codzień.
W większości przypadków najlepszą metodą jest pokrycie korzenia dziąsłem, czyli powrót do fizjologicznych warunków. W tym celu wykonywany jest zabieg chirurgiczny umożliwiający ponowne pokrycie korzenia dziąsłem. Zabieg przeprowadza się po zabiegach higienizacji, ustąpieniu stanu zapalnego dziąsła i uzyskaniu optymalnej higieny jamy ustnej. Poniżej przykład recesji dziąsłowej i stanu po wykonanym zabiegu chirurgicznym pokrycia recesji:

Stan przed zabiegiem

Stan po zabiegu

Mnogie recesje dziąsłowe, widoczne gromadzenie się resztek pokarmowych na korzeniu zęba, kamienia nazębnego co prowadzić może do stanu zapalnego dziąsła i dalszego zwiększenia utraty dziąsła.

Pokrycie odsłoniętych korzeni wypełnieniem kompozytowym powoduje po pewnym czasie rozszczelnienie tych wypełnień, powstanie nawisów i nieszczelności co jeszcze bardziej sprzyja gromadzeniu resztek jedzenia i stan zapalny dziąsła.

Obecność wędzidełek wargi dodatkowo nasila powstawanie i progresję utraty dziąsła. W takich sytuacjach zabieg chirurgiczny obejmuje nie tylko przeszczep dziąsła, ale jednoczasowo plastykę nieprawidłowego wędzidełka.

Sytuacja u dzieci jest inna niż u dorosłych. To co może wydawać się recesją dziąsłową w rzeczywistości nią nie jest. Dwa zęby dolne sieczne wydają się “dłuższe” niż sąsiednie co może niepokoić rodziców i sugerować że zostało utracone dziąsło (powstała recesja dziąsłowa). W rzeczywistości występuje “nadmiar” dziąsła na zębach sąsiednich, co jest częstą sytuacją w okresie gdy dziecko rośnie a jama ustna dopiero się rozwija. Taka sytuacja wymaga często tylko obserwacji, konieczności idealnej higieny jamy ustnej, ewentualnie czasem można rozważyć mały zabieg plastyki wędzidełka, jeśli jest takie wskazanie.

Urazowe szczotkowanie (niewłaściwa technika, siła czy szczoteczka) mogą przyczynić się do nasilenia recesji dziąsłowych. Widoczne dość typowa "szczelina pęknięcia" dziąsła jako objaw urazu podczas szczotkowania.

Innego postępowania wymaga problemem recesji, która jest spowodowana nieprawidłowym ustawieniem korzenia zęba.

W takiej sytuacji najpierw wskazane jest ustawienie korzenia we właściwej pozycji za pomocą aparatu ortodontycznego, a następnie przeprowadzenie zabiegu chirurgicznego w celu pokrycia korzenia zęba dziąsłem. Przeprowadzone najpierw leczenie ortodontyczne, jeśli jest możliwe, umożliwia długoczasową stabilność efektów leczenia periodontologicznego.

Widok z góry na zęby sieczne dolne; widoczne większe wychylenie (ustawienie "na zewnątrz") korzenia jednego z zębów siecznych, przy którym z tego powodu pojawiła się recesja dziąsła. Zabieg chirurgiczny pokrycia korzenia dziąsłem, przeprowadza się po ustawieniu zęba za pomocą aparatu ortodontycznego w pozycji podobnej jak zęby sąsiednie (tzw. wprowadzenie zęba w "kopertę kostną").

Wędzidełka wargi górnej i dolnej to fałdy błony śluzowej, które mogą znacznie rozbudowane, szczególnie u osób z diastemą, czyli odstępem między górnymi zębami przednimi. Takie wędzidełko może wymagać korekty/plastyki, szczególnie w sytuacji leczenia ortodontycznego mającego na celu zsunięcie zębów i zamknięcie diastemy.

U dzieci nawet w przypadku bardzo rozbudowanego wędzidełka plastykę wykonuje się raczej w okresie, gdy już są stałe kły, a nie wcześniej. Na zdjęciach uzębienie mieszane u dziecka: są już zęby sieczne stałe przyśrodkowe, pozostałe zęby to jeszcze zęby mleczne.

U osób dorosłych wysoki przyczep wędzidełka, czyli taki który znajduje się blisko brzegu dziąsła, może powodować odciąganie brzegu dziąsła od powierzchni zęba. Utrudnia to oczyszczanie tej okolicy szczoteczką oraz zaleganie resztek pokarmowych, a w dalszej kolejności może prowadzić do próchnicy zęba i/lub recesji dziąsła. Taka sytuacja wymaga korekty chirurgicznej.

Krwawienie z dziąseł to objaw, który zawsze powinien niepokoić! Dziąsło to część organizmu i tak jak każdy inny narząd... oko... ucho... skóra... nie powinno krwawić samoistnie albo nawet podczas szczotkowania!

Krwawienie z dziąseł wymaga konsultacji periodontologicznej! Krwawienie z dziąseł może być objawem choroby ogólnoustrojowej lub/i choroby przyzębia. Tak samo jak jakakolwiek zmiana w strukturze i wyglądzie dziąsła. Choroba przyzębia w momencie zgłoszenia się na wizytę może być na różnym stopniu zaawansowania! Jako periodontolog często słyszę od Pacjentów: dziąsła krwawią od kilku lat, ale przychodzę dopiero teraz, bo nic nie bolało... W takich sytuacjach choroba może być już na tyle zaawansowana, że potrzebne będą większe, trudniejsze i droższe zabiegi, a części zębów może nie udać się uratować. Choroba przyzębia zdiagnozowana na wczesnym etapie wymaga mniej nakładów czasu i kosztów, a co najważniejsze wcześnie rozpoczęte leczenie pozwala zachować zęby na bardzo długo!

Nie wolno lekceważyć żadnych zmian na dziąsłach ani krwawienia z dziąseł. Konieczna jest wówczas konsultacja periodontologiczna.

Uwaga: u osób palących tytoń mimo nawet zaawansowanej choroby przyzębia dziąsła najczęściej nie krwawią, jako skutek działania substancji zawartych w tytoniu na naczynia krwionośne. Jest to złudne- choroba toczy się dalej, kości podtrzymującej zęby ubywa... a Pacjent może nie odczuwać objawów. Zdarza się, że pierwszym objawem, który niepokoi Pacjenta jest tak bardzo rozchwiany ząb, że nie można już go uratować.

Wcześnie rozpoznana choroba i szybko rozpoczęte leczenie w połączeniu z idealną domową higieną jamy ustnej pozwala zachować zęby na bardzo długo !

Krwawienie z dziąseł

Stan zapalny brzegu dziąsła (widoczne zaczerwienienie
i obrzęk brzegów dziąsła)

Stan zapalny brzegu dziąsła (widoczne
zaczerwienienie i obrzęk brzegów dziąsła)

W wyniku nieprawidłowej higieny jamy ustnej kamień nazębny gromadzi się na powierzchni zębów- najpierw nad dziąsłem i jest wówczas dobrze widoczny. Następnie pod dziąsłem powstaje kamień poddziąsłowy powodując powstanie tzw. kieszonek przyzębnych, czyli przestrzeni gdzie dochodzi do niszczenia kości. Kamień stanowi bardzo dobre rusztowanie dla gromadzenia się bakterii, które następnie namnażają się, jeśli kamień nie zostanie usunięty (przez zabiegi stomatologiczne w gabinecie), a resztki pokarmowe zalegają na powierzchni zębów (przez brak odpowiedniej higieny w domu).

Przyczyną powstawania kamienia i tzw. biofilmu bakteryjnego są głównie nieprawidłowości w higienie jamy ustnej, ale również inne czynniki takie jak np. obecność ubytków próchnicowych czy nieprawidłowe ustawienie zębów (np. stłoczenia czy nachylenia zębów), co utrudnia utrzymanie dobrej higieny w domu.

Zapalenie przyzębia, czyli utraty kości i dziąsła, powstaje na skutek niszczenia przyzębia przez bakterie. Ponadto w procesach niszczenia bierze udział też układ immunologiczny organizmu ludzkiego, który z jednej strony próbuje zwalczyć złe bakterie, ale z drugiej strony u niektórych osób tzw. nadmierna odpowiedź immunologiczna również przyczynia się do niszczenia kości i dziąsła. Zatem (obok właściwej higieny jamy ustnej), to jak układ immunologiczny odpowie na obecność kamienia i bakterii ma odzwierciedlenie w zakresie destrukcji przyzębia. Ponadto istotne znaczenie w całym procesie choroby ma oddziaływanie innych czynników, takich jak np. wiek, nikotynizm, dieta, cukrzyca, stres, otyłość, styl życia.

Wcześnie rozpoznana choroba i szybko rozpoczęte leczenie w połączeniu z idealną domową higieną jamy ustnej pozwala zachować zęby na bardzo długo !

Sonda periodontologiczna to podstawowe narzędzie periodontologa.
Służy do przeprowadzenia badania umożliwiającego rozpoznanie czy istnieje problem dotyczący utraty kości wokół zęba. Sonda ma kreseczki co 1 mm, co precyzyjnie pozwala w milimetrach oszacować utratę kości.
Na podstawie takiego badania i obrazu radiologicznego można określić jak bardzo zaawansowana jest choroba przyzębia i następnie przeprowadzić odpowiednie leczenie. Na zdjęciu widoczna sonda wprowadzona pod dziąsło do tzw. kieszonki, czyli przestrzeni która powstaje pod dziąsłem na skutek utraty kości.
Kieszonka staje się miejscem gromadzenia resztek pokarmowych, kamienia oraz namnażania bakterii. Bez leczenia, kieszonka staje się coraz głębsza i dochodzi do dalszej utraty kości.

Tkanki otaczające ząb to przede wszystkim dziąsło i leżąca pod dziąsłem kość. Dziąsło i kość = PRZYZĘBIE, czyli to co jest dookoła zęba.
Dziąsło razem z zębami odpowiada za estetykę uśmiechu, często mówi się o tzw. estetyce biało- różowej (biały w tym duecie jest ząb, a różowe a raczej bladoróżowe/perłowe jest dziąsło).
Bez zdrowego dziąsła nawet najpiękniejszy ząb nie będzie estetyczny.

Kość znajduje się pod dziąsłem i warunkuje stabilność zęba, czyli to, że ząb zachowuje swoją pozycję i nie rusza się.
Dawniej używano słowa "parodontoza" dziś mówimy "choroba przyzębia".
Bez kości nawet najzdrowszy ząb zostanie utracony...
Na zdjęciach poniżej widoczne skutki choroby przyzębia: ubytki dziąsła między zębami. Na skutek utraty kości, obniża się jej poziom, a w następstwie również obniża się poziom dziąsła. Zaawansowana choroba, kiedy ubytki kości są bardzo duże, doprowadza do rozchwiania zębów i może prowadzić do samoistnego!! przemieszczenia się zębów.

Jama ustna to nie tylko zęby, ale duży obszar anatomiczny, wymagający okresowej (średnio co około 6 miesięcy) kontroli stomatologicznej. Każda zmiana na błonie śluzowej jamy ustnej wymaga kontroli u lekarza dentysty. Różnorodne zmiany mogą pojawić się na dziąsłach, na języku, na podniebieniu, na policzkach... w zasadzie w każdej części jamy ustnej. Istotna większość takich zmian wymaga usunięcia w całości od razu lub w pierwszym etapie pobrania części zmiany do badania histopatologicznego. Pozwala to na postawienie diagnozy i wdrożenie odpowiedniego leczenia.
Na zdjęciach poniżej zmiany o charakterze prawdopodobnie tzw. włókniaka, który często powstaje jako wynik urazu - głównie nagryzania błony śluzowej. Ostateczne rozpoznanie stawiane jest jednak dopiero po jej usunięciu i badaniu histopatologicznym w pracowni patomorfologicznej.

Bardzo ważne jest rozpoznanie wszelkich plam w jamie ustnej, szczególnie tych które mają ciemny kolor!
Na poniższych fotografiach widoczne małe (kilkumilimetrowe) ciemne plamy na dziąsłach i na błonie śluzowej jamy ustnej.
Jeśli taka zmiana występuje w jamie ustnej lekarz dentysta szybko wdraża odpowiednie leczenie.

Różnorodność zmian rozrostowych i przerostowych na dziąsłach jest szeroka. Częstym rozpoznaniem histopatologicznym w praktyce klinicznej są tzw. nadziąślaki. Powstają one w okolicy brzegu dziąsła, często na skutek drażnienia, np. przez nieszczelne wypełnienie lub zalegający poddziąsłowo kamień. Zmiany takie wymagają usunięcia z oceną histopatologiczną, jednocześnie istotne jest wyeliminowanie czynników drażniących (kamień, nieszczelne wypełnienie). Jeśli w wyniku usunięcia zmiany dojdzie do odsłonięcia korzenia, może być konieczny zabieg przeszczepu dziąsła w celu pokrycia korzenia- jak w przypadku recesji dziąsłowych.

Wszelkie zmiany o charakterze nadżerki, owrzodzenia czy niegojącej się dłużej niż 7-10 dni rany wymagają szybkiej oceny przez lekarza dentystę.

Na zdjęciu widoczne owrzodzenie na bocznej powierzchni języka.

Zmiany białe występujące w jamie ustnej mogą mieć różnorodny wygląd i rozległość. Na zdjęciach poniżej przykład liszaja płaskiego.

Recesja dziąsłowa przy dolnym zębie siecznym. Pacjentka po leczeniu ortodontycznym aparatem stałym kilka lat wcześniej. Po analizie badań dodatkowych we współpracy z lekarzem ortodontą stwierdziliśmy brak możliwości, żeby bardziej wprowadzić ząb w "kopertę kostną". Ze względu na cienką blaszkę kostną również od strony językowej przesunięcie korzenia mogłoby spowodować recesję również od strony językowej. Zadecydowałam o wykonaniu zabiegu pokrycia korzenia zęba przeszczepem dziąsła.

Stan przed oczyszczeniem korzenia - widać kamień przy brzegu dziąsła, jest to okolica trudna do oczyszczenia w domu.

Zęby zostały przygotowane do zabiegu chirurgicznego.

Stan kilka miesięcy po zabiegu przeszczepu dziąsła.

Recesje dziąsłowe przy dolnych zębach. Wykonałam pokrycie odsłoniętych korzeni i pogrubienie dziąsła, co zalecił lekarz ortodonta przed planowanym leczeniem ortodontycznym. Zabieg został wykonany po zabiegach higienizacji i uzyskaniu właściwej higieny jamy ustnej.

Przed zabiegiem: przód i strona prawa oraz lewa

Zdjęcia z przodu i z boku około 4 tygodnie od zabieg. Ciemne osady na powierzchni zębów po zabiegu wynikają ze stosowania płynów z chlorheksydyną, która jest stosowana przez kilka tygodniu po zabiegu. Osady te łatwo usunąć w trakcie higienizacji w gabinecie.

Stan przed i po zabiegu pokrycia recesji dziąsła przy zębach przednich w żuchwie. Wykonałam zabieg przesunięcia dziąsła i przeszczepu dziąsła.